Sannad ayaa laga joogaa markii, 29kii Juun 2014, Kooxda Daacish ay ku dhawaaqday khilaafada Dawladda Islaamka halkaas oo misaajid ku yaalla magaalada Mawsil, Ciraaq lagu caleema-saaray Khaliifka Abu Bakr al-Baghdadi. Sannadkaa, warbaahinta caalamka waxaa hadheeyay dhacdooyin bahalnimo oo loo aaneeyo Dawlad-ku-sheegga Islaamka ee Ciraaq iyo Shaam ee loo yaqaano DAACISH (ISIL ama ISIS). Runtii, muddo sannad ah, waxaa adduunka ka shidnaa cajalado muujinaya falal argagax badan oo kooxdu ka fuliyeen Suuuriya, Ciraaq, Libnaan, Liibiya. Yaman, Sacuudiga iyo Nayjeeriya.

Qormadan oo labo qaybood ah waxaan ku eegi doonnaa sannad-guurada kowaad ee ku dhawaaqidda khilaafada dawladda Islaamka, dhismaha kooxda, dagaalka adduunku ku la jiro, iyo saamaynta kooxdu ku yeelatay Dunida Islaamka iyo guud ahaan caalamka.

Ugu horrayn, Kooxda Daacish waxaa ay sheegtaan Khilaafada (dhaxaltooyada) Dawladda Islaamka. Hase ahaatee, Dunida Islaamka waxaa looga aqoonsan yahay cadowga kowaad ee Islaamka. Dhammaan culimada Islaamka waxaa ay ku tilmaameen ururka Daacish qurub xaraan ah iyagoo si goonni goonni ah ama si wadajir ah u canbaareeyay kooxda ugana digay bulshada Islaamka.

Sheekha Al-Azhar ee Masar ayaa kooxda Daacish ku sheegay dad aan loo nisbayn Karayn magaca Islaamka. Muftiga Masar Shiikh Shawki Ibraahim ayaa isaguna ku tiraabay kooxda Daacish in ay dayro ka yahiin Islaamka iyo in loo aqoonsado “Qawlaysato ka soo fallaagoobay Al-Qaacida”. Muftiga Sacuudiga Shiikh Cabdulcasii Aala Shiikh ayaa isaguna farta ku fiiqay ururka Daacish in uu yahay “Cadowga 1aad ee Ummadda Islaamka”. Hoggaanka Xisbullah, Xassan Nasrallah, ayaa isaguna kooxda ku tilmaamay “Bahalo Yahaabur ah”. Sidoo kale, Madaxweynaha Iiraan Xassan Rouxaani ayaa Dunida Islaamka ugu digay waxa uu ugu magic daray “Argagaxisadaa Bahalaha ah” ee cid kasta ku soo maqan. Xattaa Ururka Al Qaacida oo ay ka soo abuurmeen ayaa isaguna iska beri yeelay iyagoo ku eedeeyay in ay yahiin dad ku fooggan falxumooyin lagu xasuuqo maatada taasoo aan meelna ka soo gelin dhaqanka suubban ee Islaamka.

Qayla-dhanntu lagu colaadinayo Kooxda Daacish kuma koobna dunida Islaamka, balse. dagaalka ugu weyn, af iyo adin, waxaa kula jirta dunida reer Galbeedka. Madaxweyne Barack Obama ayaa Dawladda Islaamka ku sheegay inay la mid tahay cudurka Kansar “cancer” ee aan laga bogsoon ilaa iyo inta laga dabar-jarayo. Madaxweynahu waxaa uu amray taliska ciidamadiisa (Pentagon) in ay oodda ka qaadaan dayuuradaha sahanka, ciidankiisa circa iyo saraakiishiis xuraan si ay dagaal ugu ekeeyaan meel kasta oo uu ku sugan yahay hal askari oo ka tirsan Kooxda Daacish.

Ka sokow isbahaysiga miletari ee adduunka, Maraykanku dirirta Daacish waxaa uu la kaashaday Iiran, Suuriya iyo Xisbullah oo hore ay u ahaayeen col daahood go’ay. Siyaasadda cusub ee Marayka ayaa xilligan ka tarjumaysa aragtida ah, “ma jiro col ama saaxiib joogta ah, balse, waxaa jirta dan joogta ah.” Ama “cadowgaaga cadowgiisu waa saaxiibkaa”.

Haddaba, Ingiriis, Faransiis iyo guud ahaan dalalka Yurubta Galbeed ayaa iyaguna soo kiciyay waxii ay hayeen rag, hub iyo saanad si loo wiiqo Kooxda Daacish. Sacuudigu waxaa uu u habar wacday xulufadiisa khaliijka, Urdun iyo Masar. Dagaalku waxaa u socdaa wax sannad ku dhow, hase ahaatee, weli lagu ma guulaysan in la jebiyo Dawladda Islaamka.

Dagaalka adduunku isu bahaystay kooxda Daacish kuma uu eka mid lagaga soo duulay dalka dibediisa. Waxaa u sii dheer dagaalada sokeeye ee ay kula jiraan ciidamada dawladaha Ciraaq iyo Suuriya. Waxaa kale oo u weheliya dirirta qadhaadh ee ay ugu babac dhigayaan maleeshiyada Shiicada ee Ciraaq, Suuriya iyo Libnaan sida Xisbullah, Ilaalada Kacaanka Iiraan iyo Calawiyiinta Suuriya.

Dhinaca kale, kooxda Daacish waxaa ay ka la faltamayaan Ciidamada Xorta ah iyo Jabhadda Nusra ee Suuriya iyo Beelaha Baraarugga Sunnaha ee Ciraaq. Isla markaa waxaa ay faraha isu la tageen ciidamada Bashmarg ee Kurdiga Sunnaha ah oo kula dagaalamaya Ciraaq iyo Suuriya. Intaa waxaa u raaca dagaalo goosgoos ah oo ay ka wadaan soohdimaha Ciraaq la wadaagta Turkiga, Sacuudiga iyo Urdun iyagoo si fool ka fool ah ay isaga hor yimaadeen ciidamada rasmiga ah ee dalalkaa.

Haddaba, waa ayo Khilaafada Dawladda Islaamka ee adduunku faraha kaga gubtay?

Dawlad-ku-sheegga Islaamka ee Ciraaq iyo Shaam (Daacish) waxaa la aasaasay 9kii April 2013. Hase ahaatee, Khilaafadda Islaamka waxaa lagaga dhawaaqay misaajid ku yaalla magaalda mawsil, 29/06/2014. Xaruntoodu waxaa ay tahay Al Raqqa ee dalka Suuriya. Waxaana ay ka soo farcameen Jamacat al-Tawxiid Wal Jihaad ee uu 2000 abuuray dagaal-ooge Abu Muscab al-Zarqawi oo u dhashay dalka Urdun kana soo dagaalamay Afqaanistaan. Al-Zarqawi waxaa uu hiigsanayay in uu mar uun afgembiyo Boqortooyada Urdun, hase yeeshee, waxaa ka soo soke maray dhibta lagu hayay dadka Sunnaha ah ee Ciraaq. Haddaba si uu u la dagaalamo xukuumaddii Ciraaq iyo gumaysigii Maraykanka waxaa uu gacan ka helay beelaha Sunnaha iyo ururka Ansaar Al Islaam ee Kurdiga. Faro-gelintii shisheeye, xukunkii laga tuuray Saddaam Xuseen iyo sidii xukuumadda Shiicadu u la dhaqantay dadka Sunnaha intuba waxaa ay sii xoojiyeen aragtidii jihaadka ee uu Zarqawi ugu baaqay dadka Sunnaha ee Ciraaq.

Bishii October 2004, Al-Zarqawi waxaa uu ku biiray Al Qaacida markaas oo uu ururkiisa u la baxay Qaacidada Labada Webi (Furraat iyo Dejla ee Ciraaq). Runtii, dagaalo culus ayuu la galay isbahaysiga xukuumadda Ciraaq iyo ciidamada reer galbeed ee uu soo dhoobay Maraykanku. Dagaalo fool ka fool ah, qarax iyo is qarxin, afduub, madax-furasho iyo dilal bahalnimo intuba waxaa ay ahaayeen xeeladaha uu u adeegsaday dagaalka. Al-Zarqawi waxaa uu ku guulaystay in uu fashiliyo hanka iyo damacii shisheeyahu ka lahaa dalka Ciraaq. Isla markaa, waxaa laga dhaxlay dagaalada boqolaal qof oo maalin kasta ku qudh-baxa. Al-Zarqaawi waxaa loo nisbeeyaa in uu huriyay dagaaladii fosha xumaa ee Baqdaad iyo Faluuja. Ugu danbayntii, waxaa uu ku dhintay gacanta Maraykanka bishii June 2006.

Haddaba, Kooxda Daacish waxaa ay ka soo dhalatay geeridii Al-Zarqawi iyo dagaal-yahannadii ka soo doogay colaadda shisheeye iyo Shiicada. Hawlgalka ciidan ee Daacish waxaa uu soo bilaabmay 2004 iyagoo hadba la baxayay magac. Al-Qaacidada Ciraaaq ayay ahaayeen 2003–2006, Golaha Wada-tashigga Mujaahidiinta ayay la baxeen 2006, Dawladda Islaamka ee Ciraaq ayay isku magacaabeen 2006–2013. Balse, 13 October 2006 waxaa ay ku dhowaaqeen Dawladda Islaamka ee Ciraaq. Xillagaa waxaa ay

Sheegteen in ay ka taliyaan gobolada Sunnaha ee Baghdad, Anbar, Diyala, Kirkuk, Salah al-Din, Nineveh, iyo Babil. Isla markaana waxaa ay ku sii siqeen Suuriya.

Durbaba waxaa ay si xawli ah ugu tallaabeen dalka Suuriya. Waxaa u suura gashay in ay gacanta ku dhigaan gobolo ama qaybo ka mid ah degaanka Sunnaha ee Suuriya sida Al Barakah, Al Khayr, Al-Raqqah, Al Baadiya, Xalab, Idlib, Xama, Damishaq iyo gobolka Xeebta. Sida ay sheegteen waagaa waxaa ay ka talinayeen 16 gobol oo labada dal ah. Taas ayaa keentay in ay u digo-rogtaan Dawladda Islaamka ee Ciraaq iyo Shaam ama Suuriya (Daacish).

Badhtamahii sannadka 2014 ayay gaadheen fiinta ugu sarreysa ee guulaha is daba-joogga ahaa markii ay xukuumadda Baghdad ka furteen dhul aad u ballaadhan. Sidaa awgeed, kowdii bisha Ramadaan oo ku soo beegantay 29kii Juun waxaa ay ku dhawaaqeen in ay sameeyeen Khaliifada Dawladda Islaamka, isla markaana, waxaa ay ugu baaqeen dadka dulman ee Muslimka ah in ay ku soo biiraan ama u soo haajireen Khaliifada Islaamka.

Caqiidada:

Ururka Daacish waxaa ay sheegtaan in ay yahiin Salafiyiin (asal raac), Jihaadiyiin (dagaal oogayaal), Wahaabiyiin (xerta Shiikh Maxamed Cabdulwahaab) iyo Khaliifadii Islaamka (in ay dhaxleen Dawladdii Islaamka ee waayahii asxaabtii Rasuulka- nnkh). Waxaa ay la wadaagaan Al Qaacida in lala dagaalamo reer galbeedka iyo in uu jihaadku yahay marinka keliya ee lagu sugi karo karaamda Islaamka. Sidoo kale, waxaa ay qabaan in la gaaleeyo dadka muslimka ah ee aan taageerin jihaadka iyo kuwo aaminsan ku dhaqankaa dimuqraadiyadda, doorashooyinka iyo xornimada qofka ee ku sugan xeerarka caalamka.

Si aad wax uga ogaato hoggaanka Khaliifada Dawladda Islaamka, fikirkooda, hantidooda, hubkooda iyo cidda ay gacansaarka la leeyahiin, la soco qaybta 2aad ee qormadan….

Xassan Cumar Hoorri waa suxufi ka faallooda arrimaha Geeska iyo Bariga Dhexe. Ku la xidhiidh horri@somalilandsun.com ama ku tixraac Twitter @horrimania

Hassan Horri

hassanhorri@gmail.com